TRAKE VE SOLUNGAÇ SOLUNUMU
**Trake:
→Karada yaşayan eklem bacaklılarda görülür.
→Böceklerin, karın bölgesindeki her bir segmentte bir çift trake bulunur.
→Trake, stigma adı verilen açıklık ile başlar ve vücut içinde trakeollere ayrılarak dallanır.
→Trakeollerin içi sıvı ile doludur ve bunlar oksijeni dokulara kadar taşır.
→Bu nedenle trake solunumu yapan canlılarda, solunum gazları kanla taşınmaz.
Not: Trake solunumu yapan canlıların kanlarında solunum pigmenti bulunmaz.
→Akrep ve örümceklerde, kitapsı akciğer adı verilen gelişmiş yapılı trakeler bulunur.
→Bunlar, solunum yüzeyini arttırmak için; kitap sayfalarına benzeyen girintili-çıkıntılı katlanmalar oluşturur.
→Bu nedenle bunlara kitapsı akciğerler adı verilir.
Not: Sıcaklık arttıkça, gazların difüzyonu da hızlanır.
→Bu nedenle; sıcak yerlerde yaşayan böcekler, soğuk yerlerde yaşayanlara göre daha büyük vücutlu olurlar.
**Solungaç:
→Solungaçlar; suda yaşayan solucanlarda, yumuşakçalarda, kabuklularda, derisi dikenlilerde, kurbağa larvalarında ve
balıklarda bulunur.
→Kemikli balıklarda, 4 solungaç yayından oluşmuş bir çift solungaç vardır.
→Solungaçların üzerinde solungaç kapakları bulunur.
Not: Kıkırdaklı balıklarda solungaç kapakları bulunmaz.
Balıklarda gaz alış-verişi:
→Balıklar, ağızlarından suyu alıp solungaçlarından verirler.
→Su, solungaç yayları arasından geçerken; kılcal damarlarla su arasında, gaz değişimi gerçekleşir.
→Balıklarda ters akım prensibi görülür.
→Solungaçlardan geçen suyun akım yönü ile kılcal damardaki kanın akım yönü birbirine zıttır.
→Böylece balıklar, suyun oksijeninden maksimum derecede (%85) faydalanır.
→Balıklarda ters akım prensibi olmasaydı, balıklar suyun oksijenin en fazla %50’ sinden faydalanabilirdi.
Not: Ters akım prensibi aynı zamanda kuşlarda da görülür.
→Kuşların, akciğerlerinden geçen havanın akım yönü ile kılcal damarlardaki kanın akım yönü birbirine zıttır.
→Kemikli balıkların, yemek borusunun üst kısmında hava keseleri bulunur.
→Hava kesesi, balıkların su içinde bulundukları derinliğe göre; vücutlarının öz kütlesini ayarlar.
→Hava kesesi içinde, gaz bezi aracılığı ile kandan alınan gazlar depolanır.
→Balık, suyun derinliğinden yukarı doğru çıktığında; hava kesesinin oval lop kısımından bir miktar havayı boşaltır.
→Balık, suyun yüzeyinden derinlere doğru daldığında ise gaz bezi ile hava kesesindeki hava miktarını arttırır.
→Böylece balık, bulunduğu her derinlikte batmadan durabilir.
→Akciğerli balıkların hava keseleri yutakla bağlantılı olup; solunum organı olarak ta görev yapar.
→Bu balıkların hava keselerinin etrafında, bol miktarda kılcal damar bulunur.
→Balıklar, hava keseleri sayesinde atmosferin oksijeninden de faydalanır.
###########################################################################################
