İNSANDA SİNİR SİSTEMİ
*İnsanda sinir sistemi:
→İnsanda sinir sistemi; merkezi ve çevresel sinir sistemi olmak üzere 2 kısımda incelenir.
**Merkezi sinir sistemi:
→Merkezi sinir sistemi, beyin ve omurlikten oluşmuştur.
***Beyin:
→Beyin kafatası içinde bulunur.
→Yaklaşık olarak; 1300-1400 gram ağırlığındadır.
→Beyin, meninges adı verilen beyin zarları ile örtülmüştür.
Beyin zarları; sert zar, örümceksi zar ve ince zar olmak üzere 3 kısımdan oluşmuştur.
→Sert zar, kafatasına yapışık olarak bulunur.
→Örümceksi zar, ortada bulunur.
→İnce zar, beyin üzerine yapışık olarak bulunur.
→İnce zarda bulunan kılcal damarlar beyini besler.
→Örümceksi zar ile ince zar arasında, ince zar tarafından salgılanan; beyin omurlik sıvısı (BOS) bulunur.
→BOS, beyini sarsıntı ve ısı değişimlerinden korur.
→Bu sıvı aynı zamanda, beynin mineral dengesini sağlar.
Beyin; ön, orta ve arka beyin olmak üzere 3 kısımda incelenir.
►Ön beyin:
Ön beyin; uç ve ara beyin olmak üzere 2 kısımda incelenir.
►►Uç beyin (cerebrum):
→Uç beyin 2 yarım küreden (cerebral hemisfer) oluşmuştur.
→Yarım küreler birbirine; üstte nasırlı cisim, alta beyin üçgeni ile bağlanmıştır.
→Her bir yarım kürede, rolando ve sylvius yarıkları bulunur.
→Ayrıca her yarım küre; frontal, temporal, parietal ve oksipital lop olmak üzere 4 loptan oluşmuştur.
→Frontal lop; zeka ve istemli faaliyetlerin kontrol merkezidir. (konuşma, yazı yazma, yürüme…)
→Temporal lop; koklama, işitme, hafıza merkezidir.
→Parietal lop; tat alma ve dokunma duyusunun (sıcak, soğuk, basınç...) algılanmasını sağlar.
→Aynı zamanda öğrenme merkezidir. (yazıların ve konuşmanın anlaşılmasını sağlar)
→Oksipital lop, görme merkezidir.
→Beyin yarım kürelerinin, dış kısmı boz; iç kısmı ise ak maddeden oluşmuştur.
→Boz madde, sinir hücrelerinin gövdelerinden; ak madde ise miyelinli aksonlardan oluşmuştur.
→Beyin yarım kürelerinin iç kısmında, içinde beyin omurlik sıvısı (BOS) ile dolu iki karıncık bulunur.
→BOS, aynı zamanda; ara beyin ve arka beyindeki karıncıklarda da bulunur.
►►Ara beyin:
→Ara beyin; talamus ve hipotalamus olmak üzere 2 kısımdan oluşmuştur.
►►►Talamus:
→Koku duyusu hariç, duyu organlarından gelen uyartıları beyin kabuğuna dağıtır.
→Heyecan, gülme, ağlama, kızma gibi duygusal olayların (psikorefleks) dışa yansımasını sağlar.
→Uyku ve uyanık olma durumunu belirler.
Not:
→Uykudayken, beyin kabuğu ve talamus görev yapmaz.
►►►Hipotalamus:
→Hipofiz bezinin çalışmasını kontrol eder.
→Vücut sıcaklığı, metabolizma hızı, su dengesi, tuz dengesi, iştah, açlık, tokluk, uyku, cinsel istek, eşeysel olgunlaşma,
korku, yağ ve karbonhidrat metabolizmasını kontrol eder.
►Orta beyin (mesencephalon):
→Fazla ışıkta göz bebeklerinin küçülmesi sağlar. (görme refleksi)
→Kas tonusunu ayarlar.
→Vücudun duruşunu ayarlar.
Not:
→Köpeklerin ses duyunca kulaklarının dikleşmesi (işitme refleksi), orta beyin tarafından kontrol edilir.
►Arka beyin:
→Arka beyin; beyincik, pons ve omurlik soğanı olmak üzere 3 kısımdan oluşmuştur.
►►Beyincik (cerebellum):
→İki yarım küreden oluşmuştur.
→Yarım küreler birbirine pons ile bağlanmıştır.
→Dışta boz, içte ak madde bulunur.
→Boz madde, ak madde içinde ağaç dalları gibi dallanmalar yaptından; buna hayat ağacı da denir.
Görevi:
→Çizgili kasların uyumlu çalışmasını sağlar.
→Vücudun dengesini ayarlar.
Örnek: bir kuşun beyinciği çıkarılırsa; kuş kanat çırpabilir ama uçamaz.
►►Pons (varoli köprüsü):
→Beyincik yarım kürelerini arasındaki uyartıların taşınmasından sorumludur.
→Beyin yarım küreleri ile omurlik arasında uyartıların taşınmasında görev alır.
→Solunum merkezinin düzenlenmesinden görevlidir.
Not:
→Pons sadece memelilerde bulunur.
►►Omurlik soğanı (medulla oblongata):
→Dışta ak, içte boz madde bulunur.
→Beyin kabuğundan çizgili kaslar giden, motor sinirlerin çaprazlama yerdir.
→Sağ beyinden gelen uyartılar, vücudun sol kısmına gönderilir.
→Sol beyinden gelen uyartılar, vücudun sağ kısmına gönderilir.
Görevi:
→İç organların çalışmasını kontrol eder.
(soluk alış-verişi, kalp atım hızı, sindirim sisteminin çalışması, üreme sisteminin çalışması…)
→Tükürük salgılama, çiğneme, yutma, öksürme, kusma, idrar çıkarma, kan damarların daralıp genişlemesi gibi
yaşamsal olayları kontrol eder.
###########################################################################################
