PROTEİN SENTEZi VE SANTRAL DOGMA
*Protein sentezi:
→Canlılardaki büyüme, gelişme ve homeostasi (iç denge) olayları DNA tarafından kontrol edilir.
→DNA, bu yaşamsal olayları; proteinler aracılığı ile kontrol eder.
→Proteinler DNA' daki genlerin şifresine göre sentezlenir.
→Böylece proteinler, DNA’da kodlanmış olan emirleri alıp; o emirleri yerine getirirler.
Gen: bir protein molekülü sentezlemek için gerekli olan kromozom ya da DNA parçasıdır.
→Bir gen, ortalama olarak 1500 nükleotidten oluşur.
→İnsan DNA’sında ortalama olarak; 3,2 milyar nükleotid ve 35000 gen bulunur.
Kalıtsal kavramların küçükten-büyüğe doğru sıralaması:
Baz < Nükleozit < Nükleotid < KOD < Gen < DNA < Kromozom
Bir gen-bir enzim hipotezi:
→Her enzim, bir gen kontrolünde sentezlenir.
→Genler sadece enzim şifrelemez.
→Genler aynı zamanda; bütün protein çeşitlerinin sentezinden sorumludur.
*Santral dogma:
→DNA ve RNA' nın hücre yönetimine katılma şekline santral dogma denir.
→Santral dogma; replikasyon, transkripsiyon ve translasyon olmak üzere 3 aşamada gerçekleşir.
**Replikasyon (DNA eşlenmesi):
→DNA sentezidir.
→Hücre bölünmesi için gereklidir.
→Prokaryot canlılarda sitoplazmada gerçekleşir.
→Ökaryotlarda ise çekirdek, mitokondri ve kloroplast organellerinde gerçekleşir.
→Replikasyondan önce, DNA iplikleri arasındaki hidrojen bağlarının hepsi kopar ve iki zincir birbirinden ayrılır.
**Transkripsiyon (yazılma):
→mRNA sentezidir.
→Hücre yönetimi için gereklidir.
→Protein sentezi için gerekli olan DNA şifresi, mRNA’ ya yazılır.
→Prokaryot canlılarda sitoplazmada gerçekleşir.
→Ökaryotlarda ise çekirdek, mitokondri ve kloroplast organellerinde gerçekleşir.
→Transkripsiyondan önce, sadece protein sentezi için şifre veren gendeki hidrojen bağları kopar.
**Translasyon (okunma):
→Protein sentezidir.
→Hücre yönetimi için gereklidir.
→mRNA’ daki şifre, ribozomda okunarak protein sentezlenir.
→Tüm canlılarda ribozom organelinde gerçekleşir.
Not:
→Bir canlının tüm dokularındaki (kas, sinir, kemik…) genler aynıdır.
→Ama farklı dokularda, aktif olan genler farklı olduğundan; farklı proteinler üretilir.
###########################################################################################
