HÜCREDE MADDE ALIŞ-VERİŞİ
*Hücrede madde alış-verişi:
→Hücre zarı tarafından gerçekleştirilir.
→Hücrede madde alış verişi; küçük ve büyük maddelerin geçişi olmak üzere 2 guruba ayrılır.
**Küçük maddelerin hücre zarından geçişi:
→Küçük maddeler, hücre zarı porlarından doğrudan geçebilirler.
Örnek: Su, mineraller, vitaminler, aminoasit, yağ asidi, gliserol, glikoz, früktoz, galaktoz, CO2, O2…
→Küçük maddelerin geçişi; pasif ve aktif taşıma olmak üzere 2 gruba ayrılır.
***Pasif taşıma:
→Küçük maddelerin enerji harcamadan geçişine pasif taşıma denir.
→Pasif taşıma; difüzyon ve osmoz olmak üzere 2 guruba ayrılır.
►Difüzyon:
→Çok yoğun ortamdan, az yoğun ortama doğru enerji harcanmadan madde geçişidir.
→Canlı ve cansız hücrelerde gerçekleşir.
→İki ortamın yoğunluğu eşitleninceye kadar difüzyon devam eder.
→Difüzyon; basit, kolaylaştırılmış difüzyon ve diyaliz olmak üzere 3 guruba ayrılır.
►►Basit difüzyon:
→Küçük maddelerin hücre zarı porlarından ya da fosfolipid tabakasından geçişidir.
→Yağda çözünen maddeler, hücre zarının fosfolipid tabakasında çözünerek hücreye geçiş yapar.
Örnek: A, D, E ve K vitaminleri
→Suda çözünen maddeler, hücre zarı porlarından hücreye geçiş yapar.
Örnek: Amino asit, glikoz, B ve C vitaminleri
►►Kolaylaştırılmış difüzyon:
→Bu difüzyon çeşidinde, taşıyıcı protein ve enzim kullanılarak taşıma gerçekleşir.
→ATP harcanmaz.
Not:
→Gazlar haricindeki küçük maddeler kolaylaştırılmış difüzyonla taşınabilir.
Difüzyonda maddelerin geçiş sırası:
→ Küçük moleküller > Büyük moleküller
Örnek: Deoksiriboz > Riboz > Glikoz
→ Yağı çözen > Yağda çözünen > Suda çözünen
Örnek: Eter > A vitamini > B vitamini
→Nötr maddeler > Eksi yüklü iyonlar > Artı yüklü iyonlar
Örnek: O2 > Cl- > Na+
►►Diyaliz:
→Seçici-geçirgen bir zardan ürenin difüzyonudur.
→İki ortamın üre yoğunluğu eşitleninceye kadar diyaliz devam eder.
→ATP harcanmaz.
Not:
→Kan ile diyaliz sıvısının madde yoğunluğu üre dışında izotonik (eş yoğun) olmalıdır.
►Osmoz:
→Suyun, seçici geçirgen bir zardan; az yoğun ortamdan çok yoğun ortama doğru, enerji harcanmadan
geçişine osmoz denir.
→Canlı ve cansız hücrelerde gerçekleşir.
→İki ortamın yoğunluğu eşitleninceye kadar osmoz devam eder.
*Osmotik basınç:
→Suda çözünmüş olan maddelerin, yapmış oldukları emme basıncına osmotik basınç denir.
→Osmotik basınç yoğunlukla doğru orantılıdır.
*Turgor basıncı:
→Suyun, hücre çeperine yaptığı itme basıncına turgor basıncı denir.
→Turgor basıncı yoğunlukla ters orantılıdır.
→Turgor basıncı, otsu bitkilerin dik durmasını sağlar.
→Bir hücrenin su alarak şişmesine turgor adı verilir.
Not:
→Osmotik basınç ile turgor basıncı birbirleriyle ters orantılıdır.
Emme kuvveti:
→Bir hücreye su girişini sağlayan net kuvvete emme kuvveti denir.
→Hücrenin sahip olduğu osmotik basınç, hücreye su alınması yönünde etki yapar.
→Hücrenin sahip olduğu turgor basıncı ise hücreye su girişine karşı koymaya çalışır.
→Bu nedenle bir hücrenin emme kuvveti; osmotik basınç ile turgor basıncı arasındaki fark alınarak hesaplanır.
Emme kuvveti = Osmotik basınç – Turgor basıncı
Emme Kuvveti > 0 ise hücre su alır.
Emme kuvveti < 0 ise hücre su kaybeder.
Emme kuvveti = 0 ise hücrede su giriş-çıkışı olmaz. (osmotik denge)
BAŞA DÖN
ANA SAYFAYA DÖN
###########################################################################################
