→Canlılarda enerji gerektiren tepkimelerde, enerji aktarımında kullanılan organik bir bileşiktir.
→ATP, tüm canlılar tarafından sentezlenir.
→ATP molekülü; adenin bazı, riboz şekeri ve 3 fosfat molekülünden oluşur.
→Adenin ile riboz şekeri arasında glikozit bağı bulunur.
→Riboz şekeri ile fosfat arasında ester bağı bulunur.
→Fosfat molekülleri arasında ise yüksek miktarda enerji depolayan fosfat bağları bulunur.
→Bu bağlar parçalandığında, açığa çıkan enerji yaşamsal olaylarda kullanılır.
Not:
→ATP' nin yapısında bulunan glikozit ve ester bağları enerji vermez.
*Fosforilasyon ve Defosforilasyon:
→Canlıların ATP molekülünü sentezlenmesine fosforilasyon adı verilir.
→Bir ATP molekülünün sentezinde 7300 kalori kullanılır.
→Böylece ATP molekülünde enerji depolanmış olur.
→Enerji gerektiren tepkimelerde, ATP molekülünün parçalanmasına defosforilasyon denir.
→Bir ATP molekülünün parçalanması sonucunda 7300 kalori açığa çıkar.
→Böylece serbest kalan bu enerji yaşamsal olaylarda kullanılır.
ATP’ nin kullanıldığı olaylar:
→Kasların kasılması
→Tüm sentez olayları (fotosentez, protein sentezi, yağ sentezi...)
→Hücre bölünmeleri
→Hücresel solunum (oksijensiz ve oksijenli solunumun başlaması için gereklidir)
→Deaminasyon olayı (aminoasitlerden amino grubunun ayrılması)
→Sinirsel iletim
→Aktif taşıma
→Endositoz
→Ekzositoz
→Işık üretimi (ateş böceği)
Not:
→Osmos, difüzyon ve sindirim (hidroliz) olayında ATP kullanılmaz.
→ATP depolanamaz; bir hücreden diğer bir hücreye taşınamaz; sadece hücre içinde kullanılır.
*Fosforilasyon çeşitleri:
→Canlılarda; foto, substrat düzeyinde ve oksidatif fosforilasyon olmak üzere 3 çeşit fosforilasyon görülür.
**Fotofosforilasyon:
→Işık enerjisi yardımıyla ATP sentezidir.
→Bu olay, fotosentez yapan klorofilli canlılarda gerçekleşir.
Örnek: Bazı bakteriler, siyano bakteriler, bazı arkeler, öglena, algler, yeşil bitkiler...
**Substrat düzeyinde fosforilasyon:
→Organik besinlerin, enzimler yardımıyla parçalanması sırasında açığa çıkan enerji ile ATP sentezidir.
→Bu olay, tüm canlılarda gerçekleşir.
Not:
→Substrat düzeyinde fosforilasyon, hücresel solunum tepkimlerinin glikoliz ve kreps reaksiyonları evresinde
gerçekleşir.
**Oksidatif fosforilasyon:
→Yüksek enerjili elektronların, elektro taşıma sisteminde (ETS) taşınmaları sırasında; bu elektronların
sahip oldukları enerjinin bir kısmının kullanılması ile ATP sentezidir.
→Bu olay, oksijenli solunumun son basamağında ve kemosentez tepkimeleri sırasında gerçekleşir.
→Oksijenli solunumda; organik besinlerden ayrılan elektronların enerjisi kullanılarak ATP sentezlenir.
→Kemosentezde; inorganik maddelerden ayrılan elektronların enerjisi kullanılarak ATP sentezlenir.
→Kemosentez olayı sadece bazı bakterilerde gerçekleşir.
Örnek: Nitrit, nitrat, demir, kükürt, metan bakterileri...
