***Nükleik asitler:
→Yapılarında; karbon, hidrojen, oksijen, azot ve fosfor atomları bulunur.
→Hücredeki tüm yaşamsal olaylar, bu moleküllerin kontrolünde gerçekleşir.
→Nükleik asitler; DNA ve RNA olmak üzere iki gruba ayrılır.
→Nükleik asitlerin en küçük yapı birimine nükleotid denir.
►Nükleotidin yapısı:
→Nükleotid; azotlu organik baz, pentoz şeker ve fosforik asit olmak üzere 3 kısımdan oluşmuştur.
►►Azotlu organik baz:
→Azotlu organik baz; pürin ve primidin olmak üzere iki gruba ayrılır.
►►►Pürin:
→Molekül yapısı çift halkalıdır.
→Adenin ve guanin bazları bu gruba girer.
►►►Primidin:
→Molekül yapısı tek halkalıdır.
→Sitozin, timin ve urasil bazları bu gruba girer.
Not:
→Adenin, guanin, sitozin ve timin bazları DNA' da bulunur.
→Adenin, guanin, sitozin ve urasil bazları RNA' da bulunur.
►►Pentoz şeker:
→Yapısında 5 karbon atomu bulunur.
→Pentoz şeker; riboz ve deoksiriboz olmak üzere iki gruba ayrılır.
→Riboz şeker, RNA molekülünün yapısında bulunur.
→Deoksiriboz şeker, DNA molekülünün yapısında bulunur.
►►Fosforik asit (Fosfat, H3PO4):
→İnorganik yapılı olduğundan canlılar tarafından sentezlenemez.
→Dışarıdan hazır olarak alınır.
►►►Nükleotid sentezi:
→Öncelikle; baz ve şeker bağlanarak, nükleozit adı verilen molekülü oluşturur.
→Baz ile şeker arasında glikozit bağı kurulur.
→Daha sonra; nükleozit molekülüne fosfat molekülü bağlanarak nükleotid sentezlenir.
→Şeker ile fosfat arasında ester bağı kurulur.
→ Baz + şeker + fosfat --------------> Nükleotid + 2H2O
→ Nükleotid sayısı = Azotlu baz sayısı = Pentoz şeker sayısı = Fosfat sayısı
→Nükleotidler taşıdıkları şeker çeşidine göre adlandırılır.
→Nükleotid, deoksiriboz şekeri taşıyorsa; deoksiribonükleotid, riboz şekeri taşıyorsa; ribonükleotid olarak adlandırılır.
Örnek:
→DNA ve RNA' nın yapısında adenin nükleotidi bulunur.
→DNA' nın yapısında bulunan adenine: adenin deoksiribonükleotid adı verilir.
→RNA' nın yapısında bulunan adenine: adenin ribonükleotid adı verilir.
→Tüm canlılarda 8 çeşit nükleotid bulunur.
Örnek:
→Deoksirionükleotidler: Adenin, guanin sitozin ve timin
→Ribonükleotidler: Adenin, guanin, sitozin ve urasildir.
¤Nükleik asit sentezi:
→Nükleotidler fosfodiester bağlarıyla bağlanarak, nükleik asitleri oluşturur.
→Fosfodiester bağı; birinci nükleotidin şeker grubu ile ikinci nükleotidin fosfat grubu arasında kurulur.
→ n(Nükleotid) ------------> Nükleik asit + (n-1)H2O (tek zincir için)
→ n(Nükleotid) ------------> Nükleik asit + (n-2)H2O (çift zincir için)
Örnek:
→ n(A + G + S + U) -----------> RNA + (n-1)H2O
→ n(A + G + S + T) -----------> DNA + (n-1)H2O (tek zincirli DNA)
→ n(A + G + S + T) -----------> DNA + (n-2)H2O (çift zincirli DNA)
Nükleik asitlerin baz, şeker ve fosfat kullanılarak sentezlenmesi:
→ n(Baz + Şeker + Fosfat) -----------> Nükleik asit + (3n-1)H2O (Tek zincir için)
→ n(Baz + Şeker + Fosfat) -----------> Nükleik asit + (3n-2)H2O (Çift zincir için)
Örnek:
→ n(Baz + Şeker + Fosfat) -----------> RNA + (3n-1)H2O
→ n(Baz + Şeker + Fosfat) -----------> DNA + (3n-1)H2O (tek zincirli DNA)
→ n(Baz + Şeker + Fosfat) -----------> DNA + (3n-2)H2O (çift zincirli DNA)
*Kalıtsal kavramların küçükten-büyüğe doğru sıralaması:
Baz < Nükleozit < Nükleotid < KOD < Gen < DNA < Kromozom
###########################################################################################
