CANLILARDA DAVRANIŞ
*Canlılarda davranış:
→Canlıların, iç ve dış ortamdan gelen uyartılara karşı gösterdikleri tepkilere davranış denir.
→Canlılardaki davranışı inceleyen bilim dalına etoloji denir.
→Canlılarda davranışa neden olan etmenlere başlatıcı denir.
→Başlatıcılar; fiziksel, kimyasal ya da biyolojik (içgüdü) olabilmektedir.
→Canlılar başlatıcılara karşı fizyolojik tepki oluştururlar.
→Davranışlar da bu fizyolojik tepkilerin sonucunda ortaya çıkar.
Örnek:
→Bir insanın susaması, fizyolojik bir tepkidir.
→Susayan bir insanın su bulup içmesi; davranıştır.
→Davranışlar, organizmaların yaşamasını sürdürmesi ve üreyebilmesi için gereklidir.
Hayvanlardaki davranışlar; doğuştan ve sonradan kazanılan davranışlar olmak üzere ikiye ayrılır.
**Doğuştan gelen (kalıtsal) davranışlar:
→Doğuştan gelen davranışlar; içgüdü ve refleks olmak üzere ikiye ayrılır.
***İçgüdü:
→Davranışları düzenleyen ve yönlendiren, genlerle taşınan bilgiler topluluğuna içgüdü denir.
Örnek: Yuva yapma, göç etme, avlanma, beslenme, besin gömme, çiftleşme…
→İçgüdüler, bir türün tüm bireylerinde görülür ve bilinçli olarak gerçekleştirilir.
→İçgüdülerin bazıları eğitim ile değiştirilebilir.
Örnek:
→Köpekler doğal ortamlarda avlanma davranışını gösterir.
→Ama evcil köpeklerde avlanma davranışı görülmez.
→İçgüdüler hipotalamus tarafından kontrol edilirler.
***Refleks:
→Belli bir uyartıya karşı gösterilen ani ve değişmez tepkilere refleks denir.
Örnek:
→Eline iğne batan bir insanın elini çekmesi
→Yeni doğan bir bebeğin meme emmesi
**Sonradan kazanılan (öğrenilmiş) davranışlar:
→Öğrenilmiş davranışlar, deneyimlerle edinilen bilgilerin hafızada saklanması sonucunda oluşurlar.
→Organizma, gerekli görüldüğü zamanlarda; hafızadaki bilgiyi kullanarak davranışı gerçekleştirir.
→Öğrenilmiş davranışların bir çok çeşidi vardır.
→Bunlardan bazıları; alışma, izlenim, kavrama ve şartlanma ile öğrenmedir.
***Alışma ile öğrenme:
→Canlı, öncelikle bir uyarıya karşı tepki verir.
→Daha sonra, aynı uyarı sürekli tekrarlandığında; canlının o uyartıya karşı verdiği tepki, giderek azalır.
→Belli bir süre sonra, canlı o uyarıya karşı artık tepki vermez.
→Bu davranışa alışma ile öğrenme denir.
Örnek:
→Kargaların korkuluklardan korkmaması
→Sokak kedilerinin arabalardan korkmaması
***İzlenim ile öğrenme:
→Konrad Lorenz, izlenim ile öğrenme hakkında çalışma yapan ilk bilim adamıdır.
→Lorenz, kuluçka makinesinden çıkan ördek yavrularının; ilk olarak kendisini görmesini sağlamıştır.
→Böylece ördek yavruları, Lorenz' i kendi anneleri sanarak; onu takip etmeye başlamıştır.
→Bu öğrenme modeline; izlenim ile öğrenme denir.
***Kavrama ile öğrenme:
→Bir problem ile karşılaşan bir canlının, önceki deneyimlerinden yararlanarak problemleri çözmeye çalışmasına;
kavrama ile öğrenme denir.
→Maymun ile yapılan bir deneyde; tavana maymunun yetişemeyeceği bir yükseklikte, iple muz bağlanmıştır.
→Maymun ilk önce, eliyle muza ulaşmayı denemiş fakat başaramamıştır.
→Daha sonra maymun, oda içinde bulunan sandıkları üst üste koyarak muza ulaşmayı başarmıştır.
***Şartlanma ile öğrenme:
→İvan pavlov, şartlanma ile öğrenmede ilk çalışan bilim adamıdır.
→Pavlov, köpek ile yapıtığı bir deneyde; bir köpeğin ağzına besin koyduğunda, köpeğin salyalarının aktığını
gözlemlemiştir.
→Pavlov daha sonra, zil sesi ile beraber köpeğin ağzına besin koymuştur.
→Bu işlem birkaç kere tekrarlandıktan sonra; köpeğe besin verilmeden sadece zil sesi çalındığında,
köpekte salyaların aktığını gözlemlemiştir.
→Bu öğrenme modeline, klasik şartlanma ile öğrenme denir.
→Pavlov yaptığı bu deneyle; doğuştan gelen reflekslerin, şartlanma ile değiştirilebileceğini göstermiştir.
→Daha sonra, B.F Skinner tarafından, operant (işlevsel) şartlanma bulunmuştur.
→Operant şartlanma, ödül ve ceza verilerek gerçekleştirilir.
→Skinner, fare ile yaptığı bir deneyde; farenin yaşadığı kafesin içine, bir pedal koymuştur.
→Fare pedala her bastığında, kafesin kenarından besin düşmesi sağlanmıştır.
→Böylece fare her acıktığında; pedala basarak, beslenme davranışını gerçekleştirmeyi öğrenmiştir.
###########################################################################################
