BİTKİSEL HORMONLAR VE BİTKİLERDE HAREKET
*Bitkisel hormonlar:
→Genellikle salgılandıkları yerde etkili olmazlar.
→Hedef dokuya taşınarak, orada etkili olurlar.
Bitkisel hormonlar; oksin, giberalin, sitokinin, absisik asit ve etilen olmak üzere 5 gruba ayrılır.
**Oksin hormonu:
→Bitkinin uç bölgelerinde sentezlenir ve köklere doğru taşınır.
→Işıktan kaçma özelliği vardır.
Görevi:
→Bitkinin boyuna uzamasını sağlar.
→Tohum çimlenmesinde ve hücre farklılaşmasında görev alır.
→Bitkide yaprak oluşumu, çiçek açma va meyve oluşmasını sağlar.
→Yönelme (tropizma) hareketinin gerçekleşmesini sağlar.
→Stomaların açılmasında görev alır.
Not:
→Oksin hormonu, fazla salgılanırsa; büyüme ve gelişme durur.
→Az salgılanırsa; büyüme ve gelişme yavaşlar ve yapraklar dökülür.
**Giberalin hormonu:
→Bitkinin boyuna büyümesini sağlar.
→Tohumun çimlenmesini başlatır.
→Meyvenin büyümesini sağlar.
→Çiçek açmada etkilidir.
**Sitokinin hormonu:
→Bu hormon köklerde sentezlenir ve bitkinin diğer organlarına doğru taşınır.
Görevi:
→Tohum çimlenmesinde ve hücre faklılaşmasında görevlidir.
→Yaprakların geç yaşlanmasını sağlar.
→Bitkide tomurcukların gelişmesini, dal ve sürgünlerin oluşmasını saglar.
→Bu hormon etkisi ile kambiyum uyarılır ve bölünmeye başlar.
**Absisik asit hormonu:
→Bu hormon tohumun ve tomurcukların gelişmesini engeleyerek uyku durumunda (dormansi) kalmasını sağlar.
→Köklerdeki jeotropizma hareketinin gerçekleşmesini sağlar.
→Köklerin topraktan su almasını hızlandırır.
→Yaprak dökümünde görev alır.
→Susuzlukta; bitkilerde gündüz stomaların kapanmasını sağlar.
**Etilen hormonu:
→Bu hormon gaz haldedir ve salgılandığı yerde etkilidir.
Görevi:
→Yaprak dökülmesini sağlar.
→Meyvenin olgunlaşmasını sağlar. (nişastanın glikoza dönüşmesini sağlar)
*Bitkilerde hareket:
→Gelişmiş yapılı bitkilerde aktif hareket görülmez.
→Bitkiler pasif olarak hareket eder.
→Karayosunu ve eğrelti otları gibi basit yapılı bitkilerin, üreme hücreleri aktif olarak hareket eder.
Bitkilerde hareket; yer değiştirme ve durum değiştirme hareketi olmak üzere iki gruba ayrılır.
**Yer değiştirme (taksis):
→Karayosunu ve eğrelti otları gibi basit yapılı bitkilerin üreme hücrelerinde görülür.
→Bu hareket aynı zamanda; amip, öglena ve paramesyum gibi bazı tek hücreli canlılarda da görülür.
→Taksis hareketleri aynı zamanda; uyaranın türüne göre adlandırılır.
Örnek:
→Karayosunu spermi, yumurtanın salgıladığı kimyasal maddeleri takip ederek; ona doğru hareket eder.
Bu harekete: Pozitif (+) kemo taksi denir.
→Öglena ışığa doğru hareket eder.
Bu harekete: Pozitif (+) foto taksi denir.
→Oksijensiz solunum yapan bakteriler, oksijenin bulunduğu ortamdan uzaklaşır.
Bu harekete: Negatif (-) aero taksi denir.
**Durum değiştirme hareketi :
→Durum değiştirme hareketi; yönelim ve ırganım olmak üzere iki gruba ayrılır.
***Yönelim hareketi (tropizma):
→Bu hareket oksin hormonunun etkisi ile gerçekleşir.
→Oksin hormonu çeşitli faktörlerin etkisi ile asimetrik olarak dağılır.
→Oksinin daha fazla biriktiği yerde, mitoz bölünmeler daha hızlı gerçekleşir.
→Bunun sonucunda bitkide asimetrik büyüme gerçekleşir.
→Asimetrik büyüme, bitkinin yönelmesini sağlar.
Örnek:
→Bir saksı bitkisini yan yatırdığımızda; kök yerçekimine doğru büyür.
Kökün hareketi: Pozitif (+) jeotropizma
→Gövde ise yerçekiminin tersi yönünde büyür.
Gövdenin hareketi: Negatif (-) jeotropizma
***Irganım hareketi (nasti):
→Nasti hareketinde uyartı yönü önemli değildir.
→Turgor basıncının etkisiyle gerçekleşir.
→Pozitif ve negatif olayı görülmez.
Örnek:
→Küstüm otunun yapraklarına dokunulduğunda, yapraklar aşağı doğru sarkar.
Yaprakların hareketi: Sismonasti ya da Haptonasti
→Lalelerin sıcakta çiçek açması (Termonasti)
→Kaktüs bitkisinin gündüz çiçek açması (Fotonasti)
###########################################################################################
