İLETİM VE KORUYUCU DOKU
***İletim doku:
→Damarsız çiçeksiz bitkilerde iletim doku bulunmaz. (su yosunları, karayosunları, ciğer otları)
→Bu bitkilerde madde taşınması; osmoz, difüzyon ve aktif taşıma ile sağlanır.
→Geri kalan tüm bitkilerde, iletim doku bulunur.
→İletim doku; odun ve soymuk boruları olmak üzere iki kısımdan oluşmuştur.
►Odun boruları (ksilem):
→Kökten-yapraklara kadar uzanan, ince uzun borucuklar şeklindedir.
→Hücreler arası çeperler tamamen erimiştir.
→Ölü hücrelerdir.
→Hücre çeperinde bol miktarda; selüloz, pektin ve lignin bulunur.
→Odun borularının çapları geniş olanına trake, dar olanına ise trakeit denir.
Not:
→Açık tohumlu bitkilerde trake bulunmaz.
Görevi:
→Kökten yaprağa doğru, tek yönlü su ve mineral taşır. (inorganik madde)
→Taşıma hızı yüksektir.
►Soymuk borusu (floem):
→Hücreler arası çeper yer yer erimiştir.
→Bu nedenle bunlara kalburlu borular da denir.
→Bunların etrafında arkadaş hücreleri bulunur.
→Bunlar soymuk borularına desteklik sağlar.
→Soymuk boruları canlı hücrelerden oluşmuştur.
→Bunlar olgunlaştıklarında çekirdeklerini kaybederler.
→Bunların hücre çeperinde selüloz ve pektin birikir.
Görevi:
→Kök ile yaprak arasında çift yönlü organik madde taşır.
→Kökten-yapraklara doğru amino asit; yapraklardan-köklere doğru ise glikoz taşır.
→Taşıma hızı yavaştır.
Not:
→Soymuk boruları, sonbaharda kalloz adı verilen bir maddenin birikmesi sonucunda tıkanır.
→İlkbaharda ise genellikle kalloz maddesi erir ve soymuk boruları tekrar işlev kazanır.
►►İletim demetleri çeşitleri:
→İletim demetleri; açık ve kapalı iletim demeti olmak üzere ikiye ayrılır.
►►►Açık iletim demeti:
→Kambiyum bulunur.
→İletim demetleri düzenlidir.
→Açık tohumlu ve çift çenekli bitkilerde bulunur.
►►►Kapalı iletim demeti:
→Kambiyum bulunmaz.
→İletim demetleri dağınık halde bulunur.
→Tek çenekli bitkilerde bulunur.
***Koruyucu doku:
→Bitkinin dış yüzeyini örten bir dokudur.
→Bitkiyi dış etkenlerde korur.
→Koruyucu doku; epidermis ve mantar doku olmak üzere gruba ayrılır.
►Epidermis:
→Bitkinin dış yüzeyini örten, tek hücre tabakasından oluşmuş bir dokudur.
→Canlı hücrelerden oluşmuştur.
→Kloroplast taşımaz.
→Hücreler arasında boşluk bulunmaz.
Görevi:
→Bitkiyi dış etkenlerden korur.
→Kütikula adı verilen mumsu bir madde salgılar.
→Farklılaşarak; stoma, tüy, hidatod ve emergensi oluşturur.
►►Kütikula:
→Epidermisin mumsu bir salgısıdır.
→Çölde yaşayan bitkilerde kalın, nemli yerlerde yaşayan bitkilerde ise incedir.
Not:
→Su içinde yaşayan bitkilerde kütikula tabakası ince ya da bulunmaz.
Görevi: Bitkinin su kaybını azaltır.
►►Stoma:
→Açılıp-kapanma yeteneğine sahip canlı hücrelerden oluşmuştur.
→Kloroplast taşır.
Görevi:
→Bitkilerde terleme ve gaz alış-verişinin gerçekleşmesini sağlar.
→Fotosentez yaparak besin üretir.
→Kurak havalarda kapanarak, bitkinin su kaybını azaltır.
Not:
→Köklerde ve su içinde yaşayan bitkilerde stoma bulunmaz.
→Kurak ortamda yaşayan bitkilerde, stoma sayısı az ve yaprağın alt yüzeğinde bulunur.
→Sulak (nemli) yerlerde yaşayan bitkilerde, stoma sayısı çok ve daha çok yaprağın üst yüzeyinde bulunur.
►►Tüyler:
→Canlı hücrelerden oluşmuşlardır.
→Tüyler; emici, korunma, savunma, ve tırmanma tüyleri olmak üzere 4 gruba ayrılır.
►►►Emici tüyler:
→Köklerde bulunur.
→Su ve minerallerin bitkiye alınmasında görevlidir.
►►►Korunma tüyleri:
→Bazı yaprakların ve meyvelerin üzerinde bulunur.
→Bitkiyi dış etkenlerden ve güneş ışığının zararlı etkisinden korur.
→Bitkinin su kaybını azaltır.
►►►Savunma tüyleri:
→Bitkiyi hayvanlara karşı bitkiyi korur. (ısırgan otundaki tüyler)
►►►Tırmanma tüyleri:
→Bitkinin tutunma ve tırmanmasında görev alır. (sarmaşık bitkisindeki tüyler)
►►Hidatod (su savakları):
→Odun borularından epidermis yüzeğine kadar uzanan borucuklardır.
→Havanın neme doymuş olduğu zamanlarda, bitkideki fazla suyun damlama (gutasyon) ile dışarı atılmasını sağlar.
►►Emergens:
→Epidermis ve destek dokudan oluşan bir yapıdır.
→Bitkilerin oluşturduğu dikenler bu gruba girer.
→Savunmada görevlidir.
►Mantar doku (periderm):
→Çok yıllık odunsu bitkilerin kök ve gövdelerinde, bitki yaşlanınca epidermis parçalanır ve bunun yerini mantar doku alır.
→Mantar doku ölü hücrelerden oluşmuştur.
→Yapısında su geçirmeyen, suberin maddesi bulunur.
→Epidermiste bulunan stomaların yerini, mantar dokuda lentiseller alır.
Lentisel:
→Cansız hücrelerden oluşmuştur.
→Sürekli açıktır.
→Terleme ve gaz alış-verişininin gerçekleşmesini sağlar.
Not:
→Köklerde ve yapraklarda lentisel bulunmaz.
###########################################################################################
