BİTKİLERDE TAŞIMA SİSTEMİ
*Bitkilerde taşıma sistemi
→Damarsız çiçeksiz bitkilerde taşıma sistemi bulunmaz. (su yosunu, kara yosunu, ciğer otları)
→Bu bitkilerde taşıma; osmoz, difüzyon ve aktif taşıma ile yapılır.
→Geri kalan tüm bitkilerde odun ve soymuk borularından oluşan bir taşıma sistemi bulunur.
**Su ve minerallerin taşınması:
→Damarlı bitkilerde su ve mineraller, kökten-yapraklara kadar odun boruları ile taşınır.
→Odun boruları ölü hücrelerdir.
→Taşıma hızları yüksektir.
→Su ve minerallerin taşınmasında; kılcallık, kök basıncı ve terleme kohezyon kuvveti etkili olur.
***Kılcallık:
→Odun boruları çok ince olduğundan, suyu çekebilme özelliğine sahiptir.
→Bu olaya kılcallık denir.
→Odun borularında suyun yükselmesini adhezyon çekim kuvveti sağlar.
→Kılcallığın etkisi ile su, 5 metreye kadar yükselebilir.
***Kök basıncı:
→Bir bitkinin kök osmotik basıncı, her zaman yaşadığı ortamdan yüksektir.
→Bu durum bitkide, bir kök basıncı kuvveti oluşturur.
→Bunun sonucunda kök, topraktaki suyu osmozla alır.
→Kök basıncının etkisi ile su, 25-30 metreye kadar yükselebilir.
Not:
→Bitkiler kök osmotik basıncını topraktan daha yüksek tutabilmek için, topraktan sürekli aktif taşıma ile mineral alır
ve aynı zamanda; yapraklarda üretilen glikozları köklere gönderir.
→Kök osmotik basıncı büyüklüğü: Kurak ortam bitkileri > ılıman ortam bitkileri > nemli ortam bitkileri
→Bitkilerde kök basıncının etkisiyle; damlama ve yaşarma olayları gerçekleşir.
►Damlama (gutasyon):
→Havanın neme doymuş olduğu zamanlarda, bitkiler stomalardan terleme yapamaz.
→Bitkilerde odun borularından, epidermis yüzeyine kadar uzanan hidatod adı verilen yapılar bulunur.
→Bitkiler aldıkları suyun fazlasını, hidatodlardan sıvı damlalar halinde dışarı atar.
→Bu olaya damlama denir.
→Su ile beraber zararlı tuzlar da dışarı atılır.
►Yaşarma (eksüdasyon):
→Bitkinin yaralanan kısımlarından dışarı sıvı akmasıdır.
→Yaşarma olayı, en iyi şekilde nergis bitkisinde ve muz ağacında gözlenebilir.
***Terleme kohezyon teorisi:
→Bitkiler stomalardan terleme ile kaybettiği su kadar suyu, odun borularından çeker.
→Suyun kesintisiz bir şekilde yükselmesini, kohezyon çekim kuvveti sağlar.
→Bu olaya terleme-kohezyon çekim kuvveti etkisi denir.
→Su bu kuvvetin etkisiyle, 100 metreden daha fazla yüksekliğe taşınabilir.
Not:
→Bitkilerdeki terleme gaz halde gerçekleşir.
→Bitkiler terleme ile sadece su buharı atar.
→Tuz atmazlar.
**Bitkilerde organik maddelerin taşınması:
→Bitkilerde organik maddelerin taşınması soymuk boruları ile gerçekleşir.
→Soymuk boruları canlıdır.
→Taşıma hızları düşüktür.
→Soymuk borularında made taşıması; difüzyon ve aktif taşıma ile gerçekleşir.
→Maddeler suda çözünmüş olarak taşındığından; osmoz olayı da bu taşımada görev alır.
→Yapraklarda üretilen glikozun; gövde, meyve ve köklere kadar taşınması basınç akış teorisi ile açıklanır.
###########################################################################################
